"L’Avventura" - Cuộc phiêu lưu không bản đồ của những tâm hồn lạc lối

“L’Avventura” – bộ phim ra mắt năm 1960 của đạo diễn Michelangelo Antonioni – mang đến một cú đánh úp với khán giả khi tựa đề đầy chất “hành trình” hóa ra lại không kể một câu chuyện tình yêu theo kiểu thông thường. Thay vì xoáy sâu vào vụ mất tích bí ẩn của tiểu thư Anna, bộ phim rẽ ngoặt để theo dõi mối quan hệ lặng lẽ và đầy giằng xé giữa Claudia và Sandro (người bạn thân - hôn phu tương lai của Anna).

Cách sắp đặt hình ảnh của hai người ở trong các trường đoạn là một trong những sợi dây để người xem thấy được quá trình họ tiến gần nhau hơn. 

Trong 15 phút đầu tiên, Antonioni tinh tế sử dụng dàn dựng hình ảnh để giữ Claudia và Sandro trong hai không gian tách biệt. Claudia né tránh, không dám bước vào “vùng cấm” mang tên tình cảm với người yêu của bạn thân. Cô không hề lên án hay khuyên ngăn Anna, cũng chẳng bộc lộ cảm xúc riêng. Chỉ bằng hành động khẽ đóng cửa, bước đi lặng lẽ, cô đã thể hiện sự trung lập và đấu tranh nội tâm.

Thậm chí, cô còn chẳng buồn đánh giá hay cảnh báo Anna, như cha cô đã làm trước đó, "Hắn sẽ không cưới con đâu". Claudia chỉ đứng lặng lẽ ở dưới tầng, cô lang thang và nhẹ đóng lại cánh cửa để mặc hai người riêng tư. Claudia và Sandro thiếu liên kết tới mức khán giả hoàn toàn có thể lầm tưởng giữa họ chỉ là mối quan hệ chính - phụ. Nhưng rồi mạch chuyển rẽ hướng và các khung hình cũng biến đổi theo.

Tại hòn đảo nơi Anna mất tích, Sandro và Claudia luôn được đặt trong những khung cận, trung ở những nơi khác nhau, dù góc máy lặp lại, hai người vẫn một mình trong thế giới tâm tưởng riêng. Để tô đậm hơn vào điểm này, Antonioni còn đưa vào những shot-countershot trong các cuộc đối thoại giữa hai người hoặc có sự tham gia của cả hai để khán giả thấy rõ khoảng cách giữa hai người là rất lớn. Chính vì vậy, phản ứng bất ngờ và kháng cự cùng với đôi nét hoảng loạn, bối rối là sự hợp lý trong mạch cảm xúc của Claudia khi Sandro có cử chi thân mật với cô trên thuyền.

Bước đến với phân cảnh trên toa tàu, một mối nối tượng hình rất dễ thấy và lột tả chân thực cảm xúc giằng xé trong Claudia khi thấy Sandro: Những con sóng ào ạt đập vào bờ cát tung bọt trắng xóa cả một khoảng nhìn. Bằng thủ pháp dựng vô hình, người xem hoàn toàn có thể liên tưởng tới những con sóng dưới vực ở hòn đảo nơi họ tìm kiếm Anna. Có lẽ đây vẫn là một lời nhắc cho khán giả rằng cô gái xấu số đó vẫn ở ngoài kia và chưa hề biến mất hoàn toàn. Đồng thời, những con sóng ấy là tiếng nói lý trí của Claudia, trước cám dỗ, ham muốn và tiếng gọi vĩ cuồng của trái tim. 

Cho đến điểm rẽ ngoặt ở phần hai, sau khi Sandro hỏi được thông tin từ một bán thuốc về Anna, hai người đã lên đường cho một hành trình khám phá. Lưu ý rằng, Claudia trong trường đoạn này đã hoàn toàn là một con người mới, cô đã chứng kiến một người bạn thân của mình tự do bày tỏ những cảm xúc với anh chàng họa sĩ trẻ - một người đem đến cho cô ấy sự trân trọng và khiến cô cảm thấy có giá trị, trái ngược với người tình của cô hiện tại. Đây là chất xúc tác khiến những khuôn khổ và sợi xích lý trí trong lòng Claudia nới lỏng ra, từ đó, cô đến gần hơn với Sandro - không phải vì quên Anna, mà vì chính sự cô đơn kéo dài trong hành trình đi tìm bạn khiến cô yếu đuối hơn bao giờ hết. 

Phân cảnh tại tu viện bị bỏ hoang - nơi đầu tiên hai người đến với nhau để đi tìm Anna - hẳn là một trong những ấn tượng mạnh mẽ với đầy tính thơ và chất chứa các khoảng trắng cho trí tưởng tượng. Một cú dolly từ góc nhìn thứ ba đối với hai người tạo nên sự bí ẩn và cảm giác sự hiện diện của Anna vẫn còn đó, cô đang quan sát người bạn thân của mình và vị hôn phu rời đi. Thế rồi, chưa để khán giả kịp đi theo những suy đoán miên man, cảnh tiếp theo, Antonioni lại chuyển ngay sang không gian riêng tư và những cử chỉ thân mật của cả Claudia và Sandro, tiếng còi tàu đánh thức họ khỏi cơn say mê nhưng Claudia hiểu rằng cảm xúc lúc đó không phải một lần cảm nắng. Hơn hết, hãy nghĩ về Claudia lúc ở trên thuyền với giai đoạn này, chính xác đó là hai người phụ nữ khác nhau ở trong những khung hình khác nhau với cùng một người đàn ông.

Dẫu vậy, Claudia vẫn cảm thấy bẽ bàng với chính hành động của mình, khi Sandro đi vào khách sạn tìm kiếm Anna, cô bị đám đàn ông soi mói và cố gắng gồng mình để bảo vệ bản thân khỏi các ánh nhìn từ vô số người lạ mặt trên phố. Cô mong manh hơn rất nhiều so với hình ảnh một người phụ nữ độc lập trong 10 phút đầu phim và khi quả quyết ở lại đảo để tìm bạn thân mình. Cô chạy trốn khi thấy Sandro đi ra cùng một người phụ nữ dù đó không phải Anna. 

Giữa hai người, các cuộc hội thoại mềm lại để những phần sâu kín bộc lộ ra. Từ nỗi hổ thẹn của Anna cho đến niềm tự tôn, đức tin vào cái đẹp và sự vĩnh cửu của Sandro bị đánh mất, tất cả đã được khéo léo giãy bài với từng bối cảnh riêng, những trường đoạn nương vào nhau bằng cảm xúc tạo ra từ mối tình đặc biệt này. Điều này được thể hiện rất rõ trong phân cảnh tại tháp chuông của nhà thờ và lúc Sandro làm đổ lọ mực lên thiết kế của chàng trai kỹ sư trẻ.

Sự việc cứ thế trôi, hình bóng Anna mờ dần, tình cảm giữa Claudia và Sandro ngày một mạnh mẽ. Trong căn biệt thự, sau bữa tiệc, cô đợi anh quay về, cô chán chường và đếm số, nhưng cô đếm lỡ mất cả những con số hàng đơn vị. Đầu óc cô giờ chẳng thể tập trung nổi nữa nếu không ở cạnh anh. Nhưng rồi Sandro vẫn không hề thay đổi, đây không phải là một bất ngờ lớn mà tác giả đã gieo ra trước đó trong phân cảnh tháp chuông. Anh không tin vào điều gì đẹp đẽ và vĩnh cửu, tình yêu cũng không phải ngoại lệ. Anh không tin rằng mình đã phải lòng Claudia, anh chống lại luân lý của mình trong khi Claudia đã từ bỏ nó để đến với anh. 

Phân đoạn cuối là những cú long shot rất dài ở một con dốc, nơi có hậu cảnh là nhà thờ, khúc cua quanh co và ánh bình minh, có lẽ đây là một khung cảnh không quá nổi bật tại phía Bắc nước Ý nhưng nó lại tỏ ra hiệu quả khi trở thành phân cảnh cuối cho bộ phim. Lần đầu tiên và duy nhất trong bộ phim, Sandro cũng mong manh và tan vỡ, anh từ bỏ cái tôi để cho người khác thấy phần sau thẳm trong mình, tổn thương và cô đơn. Claudia người đã lắng nghe về quá khứ của Sandro hiểu rằng anh ấy chưa từng thực sự học cách yêu. Trước người con gái khác, anh là một tay chơi, một gã giàu có nhưng đểu cáng, một người độc thân cuốn hút, nhưng trước mặt Claudia, anh chỉ là chính mình cô độc. Claudia quyết định tha thứ cho anh, và một khoảnh khắc điện ảnh thần kỳ đã được ra đời như thế. 

Antonioni không cần những lời giải thích cho vụ mất tích. Ông để Anna – cũng như niềm tin, chuẩn mực và sự gắn bó – trôi dạt khỏi tầm mắt người xem, thay vào đó là hành trình hoang mang của những con người hiện đại. “L’Avventura” không phải là một cuộc phiêu lưu địa lý, mà là cuộc lạc hướng tinh thần – nơi mất mát không cần được lý giải, mà chỉ cần được cảm nhận.

Một bộ phim mà cảm xúc nằm ngoài lời thoại, và ý nghĩa sinh ra trong khoảng trống của những khung hình.